Ở Mỹ, các công ty xổ số cũng do Nhà nước điều hành nhưng mọi thông tin về thu chi đều minh bạch.

Trao đổi với Đất Việt về nghịch lý ngành kinh doanh xổ số doanh thu khủng nhưng nộp ngân sách ít, chuyên gia kinh tế, TS Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, doanh thu ngành kinh doanh xổ số ngày càng tăng theo các năm là một dấu hiệu tốt và đáng mừng. Người dân mua XSMB không đơn thuần là vì tâm lý may rủi mà còn là cách để họ góp phần xây dựng, kiến thiết đất nước, do đó trong mục đích của ngành xổ số có tính xã hội trong đó.

Người dân Mỹ xếp hàng mua xổ số Powerball tại Hawthorne, California, Mỹ

Nhưng vấn đề là tại sao doanh thu tăng cao như thế nhưng các công ty xổ số chỉ đóng vào ngân sách khoảng 30% tổng doanh thu? Theo TS Nguyễn Trí Hiếu, đây là một bài toán mà các công ty xổ số kiến thiết cần phải làm việc với Bộ Tài chính để làm rõ: ngoài việc đóng góp cho ngân sách quốc gia, lợi nhuận còn lại được kiểm soát thế nào và đi về đâu?

Ngoài ra, Bộ Tài chính và các công ty xổ số phải ngồi lại với nhau để xem xét mức nộp ngân sách bao nhiêu % là hợp lý. Đây doanh nghiệp nhà nước, bất cứ lợi nhuận nào được giữ lại cũng phải làm rõ nó được giữ ở đâu, cuối cùng Nhà nước có phải là người hưởng lợi nhuận đó không?

“Bên cạnh đó, doanh thu của các công ty xổ số kiến thiết là để xây dựng, phục vụ cho các chương trình xã hội của địa phương và Trung ương, kiểm soát việc sử dụng đồng tiền đó để tài trợ các chương trình kiến thiết như thế nào? Cơ quan nào sẽ thanh tra, giám sát việc đó? Ai là người chịu trách nhiệm?

Đặc biệt, xổ số kiến thiết là chương trình mang tính tài chính công và xã hội nên cần có báo cáo rõ ràng, chi tiết, chứ không chỉ công ty xổ số và Bộ Tài chính biết với nhau. XSMN là đóng góp của toàn dân nên phải có thông tin trên các phương tiện thông tin đại chúng để người dân nắm rõ số tiền thu được từ kinh doanh xổ số là bao nhiêu, đóng góp vào ngân sách bao nhiêu, sử dụng như thế nào?…”, ông Hiếu nhấn mạnh.

Về chuyện lãnh đạo, cán bộ nhân viên nhiều công ty xổ số nhận mức lương khủng, vị chuyên gia thẳng thắn, các công ty này đã đi sai mục đích đề ra của xổ số kiến thiết.

“Như đã nói, xổ số kiến thiết là một chương trình mang tính chất công nên lãnh đạo và cán bộ nhân viên của các đơn vị này không thể hưởng lương theo kiểu kinh doanh mà phải hưởng lương của cán bộ công chức theo đúng quy định của Nhà nước. Phải thẳng thắn nhìn nhận rằng, các công ty này bán được xổ số, thu nhập nhiều không phải vì họ kinh doanh tốt, marketing, PR tốt mà là vì dân chúng tin tưởng vào chương trình đó và đóng góp”.

Mỹ làm khác Việt Nam

Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu, xổ số là ngành độc quyền của Nhà nước do đó tất cả các vấn đề thu, chi của các công ty xổ số tầm cỡ quốc gia hoặc địa phương phải có sự giám sát của Quốc hội.

“Ở Mỹ cũng vậy, tất cả các công ty xổ số kiến thiết đều có các cơ quan quản lý của liên bang, tiểu bang xem xét, theo dõi.

Đặc biệt, ở Mỹ không bao giờ để xảy ra những chuyện như ở Việt Nam, ví dụ lương lãnh đạo quá cao, thậm chí một bảo vệ cũng lĩnh lương hàng chục triệu đồng mỗi tháng. Nguyên nhân của sự khác biệt ấy là vì ở Mỹ tất cả các thông tin đều phải minh bạch. Trong các tỉnh có hội đồng tỉnh, hội đồng thị xã, các vấn đề về thu, chi, hoạt động của công ty xổ số đều được đưa ra hội đồng trên nếu tỉnh, thị xã là các cơ quan tổ chức xổ số. Ở  liên bang, tiểu bang cũng có những cơ quan như thế và chính vì minh bạch về thông tin nên ở Mỹ không có chuyện công ty xổ số dám làm quá tay”, TS Hiếu cho biết.

Vị chuyên gia nhận định, nếu giao xổ số cho tư nhân làm, hiệu quả kinh doanh có thể thay đổi.

Cụ thể, nếu giao xổ số cho tư nhân kinh doanh, có nhiều điểm thuận lợi nhưng cũng có điểm bất lợi. Thuận lợi ở chỗ, tư nhân có những sáng kiến và công việc bán xổ số kiến thiết được tổ chức dưới nhiều hình thức, tùy theo chiến lược của các công ty tư nhân. Nhưng điều bất lợi là người dân chỉ đóng góp cho công ty trả thưởng chứ không đóng góp cho kinh tế, xã hội địa phương hay đất nước. Trong khi đó, nếu xổ số nằm trong tay chính phủ thì dù người dân dù trúng hay không cũng đóng góp một phần để kiến thiết đất nước.